تجلى اسماء الهى و عصيان آدم

آيا مى توان گفت درخت ممنوعى كه حضرت آدم (علیه السلام)  از نزديك شدن به آن نهى شده بود به بخشى از اسماى الهى مربوط مى شود؛ اسمايى كه ظرف ظهور آن ها طبيعت و زمين است و براى متجلى شدن آن ها بايد بشر عصيان كند؛ به عبارت ديگر، آيا مى توان گفت بعضى اسماى الهى چون غفور، تواب، منتقم و… تنها پس از تحقق عصيان متجلى مى گردند و در جنت حضرت آدم (علیه السلام) امكان تجلى نداشتند. آيا حلاوت نام غفار، آدم (علیه السلام) را بر آن داشت تا به تلخى عصيان تن دهد؟

در جريان عصيان آدم توجه به چند مطلب ضرورت دارد:

۱. اين عصيان، عصيان تحريمى يا تنزيهى (كراهتى) نبود؛ زيرا هر دو تحريم، فرع بر شريعت است و شريعت بعد از هبوط آدم و حوا به زمين، پديد آمد. وقتى شريعت نازل نشده باشد، احكام پنجگانه شريعت (واجب، حرام، مستحب، مكروه و مباح) هم در كار نيست. پس عصيان آدم نه عصيان تحريمى است نه تنزيهى.

۲. اگر بگوييم آن درخت ممنوع به اسماى حسناى الهی مربوط است و اين اسماى الهی تجلى اش در زمين است و در آن جا اصلاً تجلى ندارد، چنين چيزى محال است.

يعنى اگر تجلى اسمى از اسماى الهی به عالم طبيعت محدود باشد، تجلى اش در ماوراى طبيعت محال مى شود. در اين صورت ارتكاب آدم و حوا نيز محال مى شود؛ به عبارت ديگر نهى آن ها تكوينى است نه تشريعى؛ و در اين صورت عصيان، محال مى گردد؛ يعنى محال است آدم به طرف درخت ممنوع برود.

يعنى، اگر شجره ممنوعه اسامى حسناى تواب و غفار و منتقم و… باشد و اين ها به عالم طبيعت بعد از ظهور عصيان اختصاص داشته باشد، در ماوراى طبيعت، قبل از تنزل حضرت آدم به طبعيت، چنين چيزى ممكن نيست؛ يعنى آن جا تجلى ندارند و تقرب به آن اسما ممكن نيست. وقتى ممكن نبود، مى شود نهى تكوينى و عصيان پذير نيست؛ مگر اين كه تواب و غفار… را توسعه دهيم و بگوييم عالم مجردات را هم شامل مى شود؛ مثل اين كه خدا در سوره مباركه انبيا فرشتگان را هم تهديد كرده است كه اگر فرشته اى داعيه اى داشته باشد، عذاب خواهد شد. بنابراين، سخن فوق درباره درخت ممنوعه، تمام نيست.

منبع: پاسخ سوالات شرعی برگرفته از  «توصیه ها،پرسش ها و پاسخ ها حضرت آیت الله جوادی آملی»