کلاهبرداری و مجازات آن در اسلام

در ادامه مطلب

کلاهبرداری را بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوء نیت به عملیات یا وسایل متقلبانه تعریف نموده اند؛شروع به کلاهبرداری یعنی توسل توام با سوء نیت به وسایل وعملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری…

کلاهبردار با انجام مانور متقلبانه،صحنه سازی،پشت هم اندازی موجب اغفال شاکی می گرددو بواسطه اغفال مالک می تواند مال او را در اختیار خود بگیرد.

در فقه اسلامی کلاهبرداری نوعی اکل مال بالباطل است که در متون فقهی کلاهبرداری را احتیال وکلاهبردار را محتال تعریف نموده اند ومشمول تعزیرات دانسته شده است ؛ ریشه این منع وقبح را نیز می توان در کلام الهی درآیه شریفه ۱۸۸ سوره بقره ((ولاتاکلوا اموالکم بینکم بالباطل))مشاهده نمود.

قش برد شدن مال در این تشکیل این جرم بسیارمهم است از اینجاست که وجه تمامیز جرم کلاهبرداری با جرم شروع به کلاهبرداری شناخته شده است.

بر این مبنا شروع به کلاهبرداری یعنی توسل توام با سوء نیت به وسایل وعملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری .

در شروع به جرم مجرم قصد خود را با توسل به عملیات مجرمانه ابراز می نماید از این جهت است که باید ارعاب ومجازات شود (لازم به توضیح می داند مجرد قصد ارتکاب جرم یا عملیاتی که مقدمه وارتباط مستقیم با وقوع جرم ندارند شروع به جرم محسوب نمی شودو بر طبق مقررات عمومی شروع به جرم وقتی قابل مجازات است که در قانون تصریح شده باشد) شروع به کلاهبرداری نیز جرم شناخته شده است که ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء واختلاس وکلاهبرداری در تبصره دوم خود برای آن مجازات حداقل را در نظر گرفته است .

در حال حاضر کلاهبرداری بر اساس چه مبنای قانونی جرم شناخته می شود؟ کلاهبرداری موضوع ماده  یک  قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء واختلاس وکلاهبرداری است که ارکان وشرایط قانونی این جرم را اینچنین در بر گرفته است:

ماده ۱- هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها یا تجارتخانه های یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال واختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث وپیش آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی ا ز وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود . در صورتیکه شخص مرتکب بر خلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمانها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکتهای دولتی یا شوراها یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و بطور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادهاو موسسات مامور بخدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسائل ارتباط جمعی از قبیل رادیو ، تلویزیون، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات و سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی بخدمت عمومی باشد علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ده سال و انفصال ابد از خدمت دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود.تبصره ۱- در کلیه موارد مذکور در این ماده در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه میتواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف ، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده ( حبس ) وانفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد ولی نمیتواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد.تبصره ۲- مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود ودرصورتیکه نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم میشود. مستخدمان دولتی علاوه بر مجازات مذکور چنانچه در مرتبه مدیر کل یا با لاتر یا همطراز آنها باشند به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتی که در مراتب پائین تر باشند به شش ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می شوند.

مشخصات جرم کلاهبردای چیست و برای تحقق این جرم چه ارکانی باید نزد مرجع قضایی به اثبات برسد؟برای شناخت تحقق کلاهبرداری باید توجه داشت رفتارمحقق کننده جرم کلاهبرداری از فعل مثبت بوجود می آید فعل مثبت در مقابل ترک فعل قرار دارد بدین معنی ترک فعل ولو با سوء نیت موجب تحقق کلاهبرداری نیست برای مثال فروشنده ملک در شرایطی که مورد معامله معیوب است وعیب را به خریدار بیان نمی نماید را نمی توان کلاهبردار شناخت هر چند در شرایط چنین معامله ای تحت شرایط مختصه حق فسخ به لحاظ غبن یا عیب برای خریدار ایجاد خواهد شد.

وسایل متقلبانه چیست وراه شناخت آن چگونه است؟

ضابطه تشخیص متقلبانه بودن وسیله اخذ مال نوعی است یعنی تشخیص آن با ضابطه ی عرفی مشخص می شود وروشهای متقلبانه باید عرفاً متقلبانه محسوب شوند.

برای شناخت تقلبی بودن وسایل باید توجه نمود تقلب در دو قالب شکل می گیرد:

:۱-تقلب از حیث شکل وظاهر مانند هنگامی که سند بکارگرفته شده جعلی است.۲-تقلب به واسطه خالی بودن از وجه مثلاً هنگامی که طلبکار در هنگام دریافت طلب رسید را به هر بهانه ای مسترد ننماید وبعد از دریافت طلب مجدداٌ به استناد رسید مذکور طلب را دریافت نماید.

برای شناخت وسیله متقلبانه باید از مال باخته درخواست نمود تا بیان کند مالش چگونه از او اخذ شده است.

در خصوص کیفیت زمانی بکارگیری وسیله متقلبانه واخذ مال باید توجه نمود وسایل متقلبانه باید قبل از اخذ مال صورت گرفته باشد .

در شرایط عملی گاهی وسایل متقلبانه وغیر متقلبانه با یکدیگر جمع می شوند و راه شناخت تحقق این جرم را پیچیده می نمایند در اینموارد باید توجه کامل داشت  تا تشخیص داد وسایل متقلبانه علت موثر بوده است .

لازم به توضیح می داند بکارگیری برخی روشها  را قانونگذار موجب تشدید مجازات مرتکب دانسته است مثلاً: استفاده از عنوان یا سمت مجعول مامور دولتی یا استفاده از تبلیغات عمومی .

در خاتمه جهت تشخیذ موضوع مصادیقی را که از سوی قانونگذار محترم از باب تمثیل بکار برده شده را متذکر می شود:
مغرور کردن مردم به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم
مغرور کردن مردم به داشتن اموال و اختیارات واهی
امیدوار کردن مردم به امور غیر واقع
ترساندن مردم از حوادث و پیش آمدهای غیر واقع
اختیار اسم و عنوان مجعول ویا هرنوع وسایل متقلبانه دیگر

۲-مجنی علیه باید در نتیجه توسل به وسیله متقلبانه اغفال شده وفریب خورده باشد ودر نتیجه فریب مال خود را دراختیار کلاهبردار قرار داده باشد نکته قابل ذکر این است که اغفال در نتیجه عدم آگاهی ایجاد می شود پس هنگامیکه شاکی از متقلبانه بودن وسایل مطلع است تحقق کلاهبرداری منتفی است.

۳-مال برده شده باید متعلق به غیر(شاکی) باشدواین یعنی اینکه مال متعلق به خود کلاهبردار نباشد.

آیا در جرم کلاهبرداری باید حتماً مال منقول یا غیر منقول برده شده باشد؟آیا با وقوع شرایط مذکور اخذ حواله و مفاصا حساب وقبض وهمچنین سایر وسایل تحصیل مال از سوی مرتکب نیز مشمول این جرم می شود؟بله لکن یک نظر قوی در اینخصوص وجود دارد که مجرم در زمان تحصیل این دسته از وسایل تحصیل مال در مرحله شروع به جرم قراردارد حال چنانچه وجه را وصول نماید کلاهبرداری محقق می شود.

برای شناخت برده شدن مال باید به ورودضرر مالی به قربانی و انتفاع مالی کلاهبردار یا شخص مورد نظر کلاهبردارتوجه کرد انتفاع دائمی وغیر قابل برگشت بودن ضررها شرط نیست لکن لازم به توضیح می داند منظور از انتفاع استفاده کردن نیست بلکه به محض بردن مال این جرم محقق می شود.

آیا صرف توسل به وسایل متقلبانه وبردن مال دیگری کلاهبرداری است؟خیر,در صورتی مرتکب مستحق مجازات است که ارتکاب جرم را انتخاب نموده باشد یعنی کلاهبردار باید قصد خوردن مال غیر را داشته باشد.

کلاهبرداری از جمله جرایم پیچیده است که بطور معمول از سوی افراد با ضریب هوشی بالا انجام می شود و این عامل گاهی تشخیص ومجازات مرتکب را دشوار می سازدحال آنکه شناخت زوایای این جرم پیچیده تر ازارتکاب آن است در ادامه لازم به تذکرمی داندبرای تشخیص قصد مرتکب باید به علم وعمد در استفاده از وسایل متقلبانه توجه کرد.

مجازات جرم کلاهبرداری چیست؟مجازات اصلی جرم کلاهبرداری۱تا۷سال حبس بانضمام جزای نقدی معادل مال ماخوذه می باشد.

البته باید گفت که کلاهبرداری صورت های مختلف دارد که با توجه به شغل افراد متفاوت خواهد بود لذا در زیر تعدادی از صورت های مختلف کلاهبرداری را توضیح می دهیم

۱-ورشکستگی به تقصیر یا تقلب
۲-تعدی نسبت به دولت (ماده۵۹۹قانون مجازات اسلامی)
۳-تبانی ومواضعه برای بردن مال غیر(قانون مجازات اشخاصی که برای بردن مال غیر تبانی می کنند۳ /  ۵  /۱۳۰۷)
۴-انتقال مال غیر بدون مجوز قانونی(قانون راجع به انتقال مال غیر ۱۳۰۸)
۵-معرفی مال دیگری به عوض مال خود(قانون مجازات اشخاصی که مال غیر را به عوض مال خود معرفی می نمایند.۳۱ / ۲ /۱۳۰۸)
۶-تبانی در معاملات دولتی
۷-کلاهبرداری در امور ثبتی :
الف-تقاضای ثبت ملک متعلق به دیگری مواد ۱۰۵الی۱۰۹ قانون ثبت اسناد واملا۱۳۱۰
ب-امتناع از رد حق به صاحب آن ماده۱۱۶
ج-انجام معامله معارض ماده۱۱۷